|
TWIERDZA BOYEN - GIŻYCKO
|
Twierdza Boyen wzniesiona w latach 1844-1856 jest doskonale
zachowanym przykładem pruskiej szkoły fortyfikacyjnej. Położona na zachód
od Giżycka, na wąskim przesmyku pomiędzy dużymi jeziorami Niegocin
i Kisajno, stanowiła główne ogniwo w łańcuchu umocnień zamykających
od wschodu dostęp na teren państwa pruskiego. Zbudowana została na obszarze
liczącym ok.100ha i stanowiła bardzo ważny obiekt strategiczny Prus Wschodnich.
-
-
-
Do twierdzy prowadzą dwie drogi od strony Giżycka i Kętrzyna oraz cztery
bramy wjazdowe:
-
dwie główne
-
pomocnicze specjalnego przeznaczenia
-
Wodna (wyposażona w podnoszony most zwodzony),
-
Prochowa (obok dzisiejszego amfiteatru).
-
Twierdza otoczona jest kamienno-ceglanym murem o długości 2303m. z wewnętrzną
powierzchnią 100 ha. Narożniki muru skazamatowano tworząc małe przykryte
ziemią schrony dla żołnierzy. Fosa otaczające twierdzę była sucha i od
strony przeciwskarpy opatrzona kratą forteczną. Doskonale zachowane formy
ziemne - wały, skarpy, pochylnie i place ćwiczeń czynią całość doskonale
broniącą przed nieprzyjacielem. Stan zachowania substancji zabytkowej twierdzy,
schrony i.budynki, ocenia się na poziomie
dobrym. Potwierdza to, że Twierdza Boyen należy do najlepiej zachowanych
XIX-wiecznych założeń obronnych w Polsce.
-
Pomysł wybudowania twierdzy zrodził się w wyniku doświadczeń wojen napoleońskich,
w pismach generałów: von Grolmanna i von Boyena z 1818 roku.
Jednak dopiero 9 grudnia 1841 roku król Fryderyk Wilhelm IV wydał
decyzję o budowie twierdzy w rejonie Giżycka. Lokalizacja została uzgodniona
po przeprowadzeniu wizji lokalnej w 1842r. przez gen. von Grolmanna,
von.Krausenecka
i von Astera. Budowę rozpoczęto 5 kwietnia 1843 roku od projektu
i.pierwszych prac ziemnych w rejonie donżonu
- niwelacji terenu i kopania studni. Kamień węgielny położono tu 4 września
1844r. z udziałem władz. Prace projektowe i wstępne rozpoczęte przez gen.
Astera zostały zakończone w 1846r. projektem mjr Westphala.
24 grudnia 1846 roku król Fryderyk nadał jej nazwę FESTE BOYEN -
(Twierdza Boyen). Trzy bastiony otrzymały imiona generała von Boyena LEOPOLD,
LUDWIK,
HERMAN,
a pozostałe trzy RECHT (PRAWO), SCHWERT (MIECZ),
LICHT
(ŚWIATŁO) - od rodowego hasła generała. Układ ten wynikał z.projektu
budowy, który zakładał wzniesienie twierdzy na planie wieloboku zbliżonego
do sześcioramiennej gwiazdy z sześcioma frontami obronnymi. Budowę obiektów
murowanych rozpoczęto w 1847r. i prowadzono do końca 1853r. Jednocześnie
budowano zaplecze twierdzy jak i koszary, spichlerze, magazyny prochowe,
drogi wewnętrzne pod wałami oraz pozostałe obiekty ziemne. Powstało więc
ogromne dzieło militarne ziemno-murowane, które tworzą: wysoki wał oddzielony
od fosy murem kamienno-ceglanym z ryglowymi strzelnicami karabinowymi (tzw.
mur
Carnota) oraz przedwał z kratą forteczną. Twierdza posiada cztery bramy:
Kętrzyńską, Giżycką, Prochową i Wodną (z mostem zwodzonym), przed którą
do roku 1868 była przystań wodna.
-
Umownie rok 1855 przyjmowany jest za datę ukończenia budowy, lecz należy
pamiętać, że twierdza musiała być unowocześniana w miarę rozwoju techniki
wojennej. Tak więc w roku 1908 przeprowadzono na jej terenie liczne modernizacje
m.in. działa starego kalibru wymieniono na 100 i.150mm
haubice, na wale głównym zainstalowano 90mm działa i 37mm działka szybkostrzelne.
Ponadto stopniowo powstawał arsenał i laboratorium prochowe, schrony koszarowe,
budynki ćwiczeń, stacja gołębi pocztowych oraz 23 inne budynki. Gdy Giżycko
otrzymało połączenie kolejowe w 1868 roku zasypano przystań przy bramie
Wodnej, do której podciągnięto nasyp i ułożono tor kolejowy.
-
Podczas I wojny światowej twierdza dała świadectwo swego strategicznego
znaczenia. 26 sierpnia 1914r. na przedpolach twierdzy doszło do półtoragodzinnego
ostrego starcia pomiędzy Rosjanami a Niemcami, a dnia kolejnego komendant
obleganej twierdzy płk Busse odrzucił żądanie poddania się. Powtórny
atak na tę budowlę w lutym 1945r. został odparty, a wojska rosyjskie zostały
zmuszone do wycofania się.
-
-
W 1939 r. Garnizon Giżycki w składzie: 605 dywizja do zadań specjalnych,
23dyw. piechoty oraz 10 brygada cyklistów, wszedł w skład grupy Armii Nord"
(Północ) i pod wodzą gen. Heinza Guderiana wzięła udział w walkach
m.in. pod Wizną. Zimą 1945 r. wojska III Frontu Białoruskiego obeszły Giżycko,
a broniąca IV Armia gen.Hossbacha została okrążona i zmuszona do
poddania się. Twierdza została oddana bez żadnego wystrzału!
-
Po wojnie aż do roku 1957 zajęta była przez Wojsko Polskie, a następnie
przekazana została władzom cywilnym. Na jej obszarze powstały liczne jednostki
przemysłu spożywczego, takie jak ferma dla kur, dojrzewalnia serów, magazyny
zbożowe (dziś już nieistniejące).
-
-
Obecnie teren twierdzy poprzecinany jest licznymi oznakowanymi ścieżkami
spacerowymi. Znajduje się tu schronisko młodzieżowe dla ok.200 osób,
jak również działa tu Towarzystwo Miłośników Twierdzy Boyen. Co
roku, w okresie letnim, na terenie amfiteatru znajdującego się obok bramy
Prochowej, odbywają się liczne imprezy połączone z koncertami, takie jak
Szanty w Giżycku i szereg
innych. |
|
