|
Kwatera Naczelnego Dowództwa Wojsk Lądowych (OKH) "Mauerwald"
Mamerki k/Węgorzewa
Kwatera została wybudowana w odległości 18km na wschód od kwatery
Hitlera, w lesie, w.miejscowości Mamerki
nad Kanałem Mazurskim.
Na terenie obiektu, po prawej stronie drogi Kętrzyn - Węgorzewo,
jest parking niestrzeżony, gdzie można zaparkować samochód. Stąd rozpoczynamy
zwiedzanie kwatery w zależności od czasu jakim dysponujemy i zainteresowania.
Teren kwatery to trzy strefy: "Fritz" (Fryderyk), "Quelle"
(źródło) i."Brigitten Stadt" (miasto
Brygidy).
Strefa I "Quelle" (źródło)
-
Z parkingu widoczne są duże schrony, które stoją przy "Zdrojowej Drodze"
(Quellen Weg). Pierwszy po prawej stronie, duży schron o wymiarach
25,0x17,7x9,0m, dobrze zachowany, to.schron
szefa Oddziału III Obce Armie Zachód (Fremde Heere West), który zajmował
się badaniem sił i zamiarów przeciwnika na Zachodzie, wydziałem kierował
płk. Liss. Do schronu jest wejście, a z korytarza do pomieszczeń wewnętrznych.
Schron spełniał również rolę schronu na wypadek ataku lotniczego dla wszystkich
pracowników wywiadu (wewnątrz pomieszczeń znajduje się woda o głębokości
ok. 10 cm). Ściany podwójne żelbetowe o grubości 6m. Zachowane są klamry
prowadzące na schron, gdzie było sztuczne maskowanie siatkami wykonanymi
z masy plastycznej doczepionej do siatki drucianej.
-
Obok dużo fundamentów po barakach z cegły oraz biuro szefa Oddziału III
-
Naprzeciwko, po lewej stronie dwa schrony okryte specjalnym tynkiem maskującym,
składającym się z trawy morskiej i betonu, co imitowało mech, korę drzew
itp. Pierwszy mniejszy schron typu "B", grubość ścian 2m, z dobrze zachowanymi
otworami strzeleckimi oraz pomieszczeniami dla załogi przeznaczony był
do obrony. Następny po lewej stronie to stacja transformatorowa. Dalej
to jeszcze jeden schron typu "B", a za nim ogromny schron gen. Wagnera
i jego najbliższego otoczenia.
-
Obok fundamenty baraków głównego kwatermistrzostwa.Skręcamy w lewo szlakiem
i idziemy drogą - ulicą Nadbrzeżną.
-
Tuż za rozwidleniem dróg, po prawej stronie nad samym jeziorem ruiny domu
gen. Wagnera - głównego Kwatermistrza Wojsk Lądowych (OKH). Z domu o wymiarach
20x8m zachowały się fundamenty, taras z widokiem na jezioro, resztki kominka
oraz piwnice, w których była sauna, gdzie w konspiracji spotykali się uczestnicy
spisku z 20 lipca 1944r. Szum wody zagłuszał rozmowy.
-
Po drodze jeszcze jeden schron obronny, a dalej nad jeziorem pompownia
wody straży pożarnej
-
Dalej, po prawej stronie, znajduje się obecnie pole biwakowe i plaża.Obok
leśniczówki Mokre można przejść przez szosę i obejrzeć początek Kanału
Mazurskiego. Skręcając w lewo na drogę główną po lewej stronie mijamy
ruiny wartowni północnej i dochodzimy do dwóch obiektów betonowych, w których
były urządzenia grzewcze obiektów tej strefy. Widoczne są tu.rampy
podjazdowe do rozładunku materiałów z samochodów. W pomieszczeniu zachowane
postumenty po agregatach energetycznych i innych urządzeniach technicznych
do ogrzewania. Stąd idziemy do parkingu, lub przechodzimy do strefy drugiej.
Strefa II "Fritz" (Fryderyk)
-
Zwiedzanie strefy II rozpoczynamy od parkingu idąc drogą w kierunku Węgorzewa.
-
Po przejściu 200 m, z prawej strony drogi, na rozwidleniu, widoczne dwa
obiekty żelbetowe centralnego ogrzewania (opisane w strefie I). Skręcamy
w lewo, drogą brukową i z lewej strony widać schron żelbetowy - pompownia
wody i wartownia.
-
Po około 170 m skręcamy w prawo na ulicę Leśną. Po prawej stronie widać
wzdłuż drogi studzienki kanalizacyjne i rowy po wykopanych rurach kanalizacyjnych.
Z lewej strony fundamenty baraków mieszkalnych i biurowych dla sztabów
roboczych poszczególnych rodzajów wojsk oraz schron obronny.
-
Dochodzimy do następnego schronu obronnego i przed nim skręcamy w lewo.
-
Po około 150 m następny schron obronny i po następnych 70 m znowu schron
obronny.
-
Skręcamy w lewo i dochodzimy do drogi głównej brukowanej ul. Dworcowej.
U wylotu ulicy Leśnej, po przeciwnej stronie ul. Dworcowej dobrze zachowane
schrony o przeznaczeniu technicznym. Pierwszy z prawej to zapasowe urządzenia
energetyczne, zachowała się duża hala z postumentami pod agregaty. Obok
komin wentylacyjny do wymiany powietrza wewnątrz. Następny z lewej to schron
centralnego ogrzewania dla tej strefy. Przy wejściu oryginalny napis: "Unbefungten
eintrit verboten" - "nieupoważnionym wstęp wzbroniony". Trzeci w lewo to
stacja transformatorowa, gdzie do dziś zachowały się oryginalne napisy
"Trafo" itp.
-
Następnie kierujemy się ulicą Dworcową do drogi głównej i w prawo do parkingu.
Jest to najkrótszy odcinek zwiedzania strefy II.
-
Jeżeli dysponujemy czasemi chcemy zobaczyć więcej to proponujemy odbyć
dłuższy spacer - około 1000 m.
-
Przy końcu ulicy Leśnej skręcamy w ul. Bukową i po przejściu 150 m dochodzimy
do schronu obronnego, gdzie była siedziba szefa Wydziału Operacyjnego gen.
Adolfa Heusingera (20 lipca 1944 ranny w zamachu na Hitlera w "Wolfschanze"),
obok niego po prawej stronie za głębokimi rowami po wykopanych urządzeniach
kanalizacyjnych widoczne fundamenty dużego baraku, w którym przebywali
kolejni szefowie Sztabu Generalnego Wojsk Lądowych, gen. Franz Halder do
24.09.1942, gen. Kurt Zeitzler do.20.07.1944
i od tego dnia gen. Heinz Guderian.
-
Tuż obok barak, w nim znajdował się Wydział Operacyjny Sztabu Generalnego.
-
Po lewej stronie drogi barak, była to komendantura kwatery, kartografowie
i kasyno.
-
Około 200 m dalej, po prawej stronie schron obronny, a za nim barak. W
nim przebywał szef Wojsk Łączności OKH gen. Erich Fellgiebel, zaraz obok
barak szefa Służby Transportowej OKH gen. Gercke.
-
Na łuku drogi po prawej stronie schron obronny wybudowany na podstawie
żelbetowej grubości około 5m, otoczony fosą, na nim 12 słupów żelbetowych
o nieznanym przeznaczeniu.
-
Stąd droga prowadzi w kierunku toru kolejowego, przy którym widać budynek
nastawni.
-
Skręcamy w lewo, po lewej stronie drogi zachowane fragmenty domu żołnierza.
Po prawej stronie toru dworzec kolejowy kwatery.
-
Dalej ul. Dworcową idziemy do parkingu. Obiekty znajdujące się po prawej
stronie drogi opisano w części pierwszej trasy.
Strefa III "Brigitten Stadt" (Miasto Brygidy)
-
Na południe od strefy "Fritz" z lewej strony szosy Kętrzyn-Węgorzewo znajdowało
się "Miasto Brygidy". Zamieszkiwały tam kobiety, które były zatrudnione
w służbach pomocniczych OKH jako telegrafistki, obsługa dalekopisów, telefonistki,
sekretarki, finansistki, obsługa kuchni, kasyn itp.
-
Do strefy tej możemy dojść pierwszą drogą w prawo od parkingu, gdzie jest
drogowskaz "Dojrzewalnia serów" - obwodnica Południowa. Z lewej strony
drogi widoczna wielka nieukończona budowla w kształcie platformy. Wzdłuż
budowli żelbetowe słupy, a na nich podciągi. Przeznaczenie tej budowli
jest nieznane.
-
Naprzeciwko, po prawej stronie dwa schrony. Tu znajdowały się urządzenia
telekomunikacyjne (węzeł łączności). Schodami można wejść na dach, obok
komin wentylacyjny.
-
Przy tej samej obwodnicy, za zakrętem z lewej strony znajdowało się kino.
Obecna dojrzewalnia serów (oznakowane dojście) została wybudowana na bazie
dwóch schronów opartych na słupach żelbetowych. Schrony były ustawione
równolegle jeden za drugim, połączono je łącznikiem. Temperatura w dojrzewalni
winna utrzymywać się w granicach 10°C. Tylko w czasie upałów trzeba ochładzać
pomieszczenia.
-
Baraki drewniane mieszkalne były ustawione wokół placu wzdłuż drogi otaczającej
teren. Po.barakach pozostały tylko studzienki
kanalizacyjne i rowy po wykopanych rurach kanalizacyjnych i kablach telefonicznych,
elektrycznych itp.
-
Za "Dojrzewalnią Serów" był hotel, gdzie zostały znalezione resztki potłuczonych
naczyń kuchennych ze znakami firmowymi i napisami firmy z Bawarii, gdzie
były produkowane - "Bawaria, Tirschenreth, Germany". W strefie tej kwaterowała
obsługa Sztabu Generalnego, m.in. szewcy, krawcy, fryzjerzy itp.
HISTORIA KWATERY
We wrześniu 1940r. grupa oficerów OKH rozpoznaje teren, a szef Sztabu
Generalnego OKH gen. Franz Halder zatwierdza. Prace budowlane kwatery
zostały powierzone Organizacji Todt, która siłami około 2000 robotników
pod przykrywką firmy Chemische Werke "Askania" w terminie do.01.05.1941r.
miała wybudować kwaterę główną dla OKH. Na terenie ok.250ha wybudowano
ponad 200 różnego rodzaju obiektów, w tym 34 obiekty żelbetowe, dwa ciężkie
schrony przeciwlotnicze oraz wiele murowanych i drewnianych.
15.05.1941r. w Sztabie Generalnym OKH zarządzono przygotowanie do przeprowadzki
na nowo utworzone stanowisko dowodzenia w Mamerkach.
21.05.1941r. rzut polowy Sztabu Generalnego OKH przeprowadził się do
Mamerek. 23.06.1941r. z.Berlina samolotem
do Elbląga, a następnie samochodem do nowej kwatery przybywa gen. płk Franz
Halder,
24.06.1941 przybywa naczelny dowódca wojsk Lądowych feldmarszałek Wałther
von Brauchitsch.
Cała kwatera została rozmieszczona w lesie między jeziorem Mamry,
a linią kolejową Kętrzyn - Węgorzewo i została podzielona na trzy
strefy bez jakiejkolwiek granicy podziału. Występowała pod ogólnym kryptonimem
"Anna". Z lewej strony od szosy Kętrzyn - Węgorzewo rozmieszczony
był Sztab Generalny Wojsk Lądowych (OKH) pod kryptonimem "Fritz"
(Fryderyk). Kryptonim "Fritz" nadano dla upamiętnienia Fryderyka
II Hohenzollerna (1712-1786), króla pruskiego zwanego Fryderykiem Wielkim.
W tej strefie mieszkał feldmarszałek Walther von Brauchitsch, który
w dniu 19.12. 1941r. został zdjęty ze stanowiska za klęskę pod Moskwą,
a wtedy Hitler osobiście obejmuje dowództwo nad wojskami lądowymi.
Mieszkali tu również: gen. płk Franz Halder - szef Sztabu Generalnego
OKH (24.09.1942 r. pozbawiony stanowiska w Winnicy na Ukrainie), gen. płk
Friedrich Paulus - I zastępca szefa Sztabu Generalnego d/s dowodzenia
operacyjnego (do 4.02.1942), gen. Adolf Heusinger szef Oddziału
Operacyjnego Sztabu Generalnego Wojsk Lądowych (20.07.1944 ranny podczas
zamachu
na Hitlera) i inni.
Znajdowały się tu następujące oddziały:
-
Oddział Centralny - zajmował się całością zagadnień związanych z
organizacją, strukturą i.obsadą personalną
Sztabu Generalnego.
-
Oddział I Operacyjny - kierował całością prowadzenia walk na wschodzie.
-
Oddział II Organizacyjny - organizacja i rozbudowa wojsk stanu wojennego
-
Oddział XII - Obce Armie "Wschód" - prowadził badania sił i zamiarów
radzieckiego przeciwnika oraz materiałów wywiadu wojskowego, Abwehry.
-
Oddział Attache Wojskowych - kierował działalnością niemieckich
attache wojskowych za granicą,śledził działalność attache państw obcych
akredytowanych w Niemczech. W kwaterze OKH przebywali attache wojskowi:
fiński gen. Talvela, węgierski gen. Vasvary i japoński gen.Banzai.
-
Zarząd Personalny OKH - zajmował się obsadą personalną dowódców
wojskowych na froncie, jego szefem był gen. Bodwin Keitel, brat
feldm. Wilhelma Keitla - szefa OKW.
-
Generałowie rodzajów wojsk przy Naczelnym Dowódcy Wojsk Lądowych piechoty,
artylerii, łączności, inżynieryjnych, chemicznych, lotnictwa, marynarki
wojennej, wojsk szybkich; wraz ze.swoimi sztabami
roboczymi. Sztab Generalny Wojsk Lądowych kierował wyłącznie walkami na
Froncie Wschodnim.
Komendantem kwatery OKH był gen. von Gundel, a dowódcą batalionu
wartowniczego od 12 lipca 1941r. mjr Mathes. Kwatera była ochraniana
przez batalion wartowniczy Wehrmachtu, który był całkowicie zmechanizowany,
zaopatrzony w środki obrony przeciwlotniczej, przeciwpancernej i ciężką
broń maszynową. Był przygotowany do prowadzenia walki w każdym przypadku.
Oprócz batalionu wartowniczego na terenie kwatery było 60 funkcjonariuszy
tajnej żandarmerii polowej i agentów Abwehry.
Ogółem w kwaterze zamieszkiwało około 1500 osób, w tym ponad 40 generałów.
Hitler złożył trzy wizyty w kwaterze OKH:
-
30.06.1941 z okazji 57 rocznicy urodzin szefa Sztabu Generalnego OKH gen.
Franza Haldera, spotkanie odbyło się przy herbatce w domu feldm. Brauchitscha.
-
25.08.1941 wizyta Mussoliniego z Hitlerem. Hitler i Mussolini przybyli
do OKH z "Wilczego Szańca" drezyną motorową, która stale kursowała pomiędzy
kwaterą Hitlera a kwaterą OKH "Anna"
-
14.07.1942 z okazji 40-lecia służby wojskowej gen. R Haldera. Hitler ofiarował
Halderowi swój oprawiony w srebrną ramkę portret z własnoręcznym podpisem.
Był to ostatni pobyt Hitlera w.OKH.
Wizyty innych gości w OKH:
-
9.09.1941 Miklos Horthy - admirał, regent, węgierski dyktator.
-
11.02.1942 Jon Antonescu - rumuński marszałek i szef państwa.
-
27.06.1942 Carl Gustaw Mannerheim - marszałek Finlandii, naczelny
dowódca w wojnach z.ZSRR 1939-40 i 1941-44.
W kwaterze działała aktywna grupa generałów i oficerów z płk. Clausem
Stauffenbergiem na czele. Do czołowych współpracowników należeli: gen.
H.
Stieff - szef Wydzialz Org. Szt. Gen., gen. E. Wagner - główny
Kwatermistrz Szt. Gen., gen. E. Fellgiebel szef Łączności OKH, oraz
wielu oficerów niższych stopni. Kpt. Hans von Herward, kpt. Joachim
Kuhn, por. Albrecht von Hagen i inni.
Polowa kwatera OKH została wybudowana na terenie dóbr należących do
magnackiej rodziny Lehndorffów. W dniu 2.10.1941 r. Lehndorff
przekazuje prośbę Goerdelera o rozmowę z.Halderem.
Prośba została odrzucona. Gen. Halder uważał za niewskazane, aby dr Goerdeler,
jeden z czołowych przywódców opozycji przeciwko Hitlerowi pojawił się w
silnie strzeżonej kwaterze OKH.
W okresie 16.07.42-30.10.42 kwatera była przeniesiona do Winnicy na
Ukrainie.
Kwatera z nieznanych powodów nie została wysadzona w powietrze.
Halder
Franz (1884 - 1972) Oficer sztabowy z lat 1914-18, po I wojnie pozostał
w Reichswehrze i był m.in. oficerem sztabu dywizyjnego i szefem Sztabu
Generalnego Reichswehry (Truppenamt). W styczniu 1933 roku objął stanowisko
szefa sztabu VI okręgu wojskowego w Münster, później dowodził 7 dywizją
piechoty, w 1937 roku został zastępcą szefa Sztabu Generalnego ds. szkolenia,
następnie zastępcą szefa Sztabu Generalnego ds. operacyjnych. W 1938 roku
awansował na stanowisko szefa Sztabu Generalnego wojsk lądowych. Przeciwny
Adolfowi Hitlerowi, nie odważył się sprzeciwić Furerowi i brał czynny udział
w przygotowaniach do agresji: kierował pracami nad planami operacyjnych
działań przeciwko Polsce w 1939 roku, Norwegii, Zachodniej Europie i części
lądowej inwazji na Wielką Brytanię w 1940 roku, Grecji, Jugosławii w 1941
roku. Pod jego kierownictwem opracowano plan - agresji na Związek Radziecki
("Barbarossa"). 24 września 1942 roku został zdymisjonowany ze względu
na odmienne koncepcje strategiczne. Po zamachu na Hitlera 20 lipca 1944
roku, aresztowano go i zesłano do obozu koncentracyjnego we Flossenbürgu,
a następnie w Dachau, skąd wyzwoliły go wojska amerykańskie. Po wojnie,
przez 14 lat pracował w wydziale historycznym armii amerykańskiej, za co
w 1961 roku nagrodzono go Meritorious Civilian Service Award. |