Kanał Mazurski jest jedną z unikalnych budowli z oryginalnymi
rozwiązaniami technicznymi, wspaniale wkomponowany w środowisko naturalne.
Najbardziej znana śluza - Leśniewo Górne
HISTORIA I PRZEZNACZENIE
Pierwsze projekty budowy pochodzą z lat 1862/1864. Były one kilkakrotnie
modyfikowane.
Celem budowy było odprowadzenie w kierunku północnym wód z Wielkich
Jezior Mazurskich do rzeki Pregoły w celu uzyskania drogi wodnej
do Bałtyku, oraz wykorzystania energii wodnej do poruszania siłowni
wodnych i osuszenia około l7 tysięcy hektarów łąk. W późniejszym okresie
zrezygnowano z funkcji energetycznej kanału i planowano wykorzystać go
jedynie jako drogę wodną do transportu drewna, materiałów budowlanych,
torfu oraz turystyki. Niektórzy snują przypuszczenia, jakoby Kanał Mazurski
miał służyc jako droga wodna dla okrętów podwodnych typu U-Boot,
a na Mazurach planowano budowę bazy remontowej tych jednostek. Tym przypuszczeniom
przeczą jednak wymiary śluz 45 x 7,5m i głębokość ok. 2m.
Zwiedzając należy zachować szczególną ostrożność.
Wiele niebezpiecznych miejsc nie jest oznaczonych
.
Wg ostatniego z projektów zaplanowano dziesięć stopni wodnych o spadkach
od 5 do 17m. Budowę kanału rozpoczęto w roku 1911, lecz wybuch wojny
w 1914 r. przerwał prace, następnie wznowiono je dopiero w 1934r. W czasach
III Rzeszy kanał był obiektem tajnym. Na mapach topograficznych z 1939r
nie zaznaczono sluz i innych budowli wodnych. Ostatecznie budowę przerwano
w 1942r. i już nie wznowiono.W momencie przerwania prac budwlanych
cały kanał był napełniony wodą. Po wojnie po wkroczeniu wojsk Armii Czerwonej
na terenu Prus Wschodnich nastąpiła grabież i wywóz ocalałych urządzeń.
Dewastację dokończyli osadnicy.
OPIS:
Łączna długość kanału od miejscowości Mamerki nad jeziorem Mamry
do rzeki Łyny na terenie obwodu kaliningradzkiego wynosi 51km z
czego na terenie Polski 22km. Różnica poziomów wód pomiędzy jeziorem Mamry
(116,3m n. p. m.) i rzeką Łyną (5,1m n. p. m.) wynosi 111,2m. Średni koszt
budowy 1km kanału wynosił około 800.000 marek niemieckich. Na kanale znajduje
się 10 śluz i 2 jazy walcowo-ruchowe, konstrukcji betonowej o ręcznym napędzie
mechanizmów.
Jazy znajdują się na 3,3 km we wsi Leśniewo oraz na 9,0km we
wsi Guja. Nie hamują one przepływu wody, światło ich jest równe
szerokości kanału. Na odcinku do jeziora Rydzówka szerokość kanału wynosi
20-25m, głębokość 1,4-1,6m, na odcinku od jeziora Rydzówka szerokość
kanału wynosi 20 m, a głębokość 1,2m. Kanał był projektowany do przepływu
statków o wyporności do 240ton i przebiega w sztucznych wykopach lub specjalnych
nasypach ziemnych o łącznej długości 48km, oraz przez jezioro Rydzówka
3,3km. Powyżej śluzy w Leśniewie kanał jest odcięty groblą poprzeczną bez
urządzeń spustowych. Niżej niedokończona śluza Leśniewo Górne (30%
zaawansowania budowy). całkowicie nieczynny odcinek kanału (900 m) zarośnięty
i niedokończona śluza Leśniewo Dolne (15% zaawansowania budowy).
Wszelkie budowle melioracyjne związane z kanałem są nieczynne.
Na trasie kanału oprócz 5 śluz znajdowały się 3 mosty kolejowe i 8 drogowych
oraz 3 jazy i trzy poprzeczne groble ziemne. Niektóre wymienione obiekty
zostały w styczniu 1945r. wysadzone w.powietrze.
Przy śluzie Guja i w Przystani pobudowano strażnice wodne
wraz z budynkami gospodarczymi przeznaczonymi dla pracownika obsługi śluzy.
Guja - jedyna całkowicie ukończona śluza na kanale Mazurskim.
Obecnie zabudowania we wsiach Przystań i Guja są administrowane
przez Okręgową Dyrekcję Gospodarki Wodnej w Giżycku. Na nieczynnych odcinkach
Kanału wypełnionych stojącą wodą, porośniętych bujnie roślinnością są żeremia
bobrów. Wszystkie istniejące urządzenia na kanale są traktowane jako zabytki
hydrotechniki.
Śluza Bajory Wielkie - około 70% zaawansowania robót.
Śluz Bajory Małe - około 20% zaawansowania robót.
Widok z ostatniego po polskiej stronie mostu na drodze Brzeźnica
- Kałki. Dalej w odległoci kilkuset
metrów znajduje się granica Polski z Obwodem Kaliningradzkim (Rosja). |
