|
SZTYNORT
Pałac Rodu Lehndorff
W Sztynorcie znajduje się XVII-wieczny pałac rodu Lehndorff.
Częstym gościem był tam biskup Ignacy Krasicki, który miał ponoć powiedzieć
hrabiemu Heinrichowi Lehndorffowi, że "Kto ma Sztynort, ten posiada
Mazury". Do końca XIX w. była tam stadnina koni krwi arabskiej.
-
-
Od roku 1572 do 1945 Sztynort był główną siedzibą rodową Lehndorffów,
jednego z potężniejszych rodów szlachty pruskiej. Lehndorffowie pochodzili
z rodu Stango, zamieszkującego jeszcze w czasach przedkrzyżackich
ziemię chełmińską. W czasach krzyżackich miejscowość nazwano Legendorf
a.członkowie rodu, sprzyjający Krzyżakom,
zaczęli nazywać się von Legendorf, potem Lehndorf i.Lehndorff.
Dzisiejsza nazwa Sztynort wywodzi się z niemieckiego Steinort
co oznacza w wolnym tłumaczeniu kamienny róg. Nazwa prawdopodobnie
wzięła się od znanej żeglarzom kamienistej mielizny na jez. Dargin obecnie
zwanej Kamieniami Sztynorckimi.
-
-
Zachowana do dnia dzisiejszego rezydencja rodowa Lehndorffów powstawała
wieloetapowo. Pierwszy pałac usytuowany w innym miejscu uległ zniszczeniu
w XVI wieku. Drugą budowlę wzniesiono w latach 1554-1572, jej ślady pozostały
w dolnych partiach głównego korpusu budowli (plan prostokąta zbliżonego
do kwadratu, podział na trzy trakty, piwnice sklepione krzyżowo i kolebkowo).
Budowę właściwego pałacu z wykorzystaniem murów fundamentowych starej,
ponoć mocno podupadłej budowli, przeprowadziła Maria Eleonora von Dönhoff
w latach 1689-1691. Wzniesiono dwukondygnacyjną budowlę z niewielkim ryzalitem
na osi fasady zwieńczonym wysokim, spłaszczonym naczółkiem, a całość przykryto
czterospadowym, wielkim, stromym dachem o.niespotykanej,
bardzo skomplikowanej trzykondygnacyjnej konstrukcji więźby dachowej. Układ
wnętrz pozostał trójtraktowy, w wielkiej sieni znalazły się reprezentacyjne,
dwubiegowe, dębowe schody. Wnętrza ozdobiły polichromowane, drewniane stropy,
sztukaterie, malowane olejno plafony, dekoracyjne kominki i piece. W tym
samym czasie wzniesiono flankujące pałac dwa ciągi budynków gospodarczych
z bramą przejazdową, tworzące wewnętrzny dziedziniec, z otwarciem widokowym
na Jezioro Sztynorckie.
-
Od północy pałac okalał rozległy park. Był to na owe czasy jeden z największych
parków, osiemnastohektarowy - z wytyczonymi regularnie alejami dębowymi,
bogatymi parterami kwiatowymi w pobliżu pałacu, ciekawymi gatunkami drzew,
krzewów - ozdobiony parkowymi rzeźbami. Na polanie parkowej, na osi elewacji
ogrodowej stał zegar słoneczny wykonany w 1741 roku.
--
W XIX wieku miała miejsce znaczna przebudowa zespołu i przede wszystkim
rozbudowa pałacu. Rozebrano zabudowania gospodarcze flankujące pałac. Jedynie
wykorzystując mury fundamentowe dawnego browaru wzniesiono spichlerz nieopodal
pałacu, stojący do dziś. Do głównego budynku dobudowano dwa skrzydła, rozciągając
pałac wzdłuż, zachodnie zamknęła wieża, kryta czterospadowym wysokim dachem.
Zmieniono szczyt ryzalitu fasady, przekształcając go w stylu neogotyckim.
Od ogrodu do naroży dobudowano alkierzowe wieże. W parku na końcach alei
dębowej równoległej do pałacu wzniesiono od wschodu neoklasycystyczną herbaciarnię,
a od zachodu neogotycką kaplicę.
-
-
Od lipca 1941 r do 20 listopada 1944 r. w Sztynorcie przebywał Joachim
von Ribbentrop - minister spraw zagranicznych Rzeszy. Hrabia Henryk
von Lehndorff - właściciel - mógł wtedy zamieszkiwać tylko w jednym
skrzydle pałacu.
Podczas działań wojennych w 1945 roku Sztynort nie uległ zniszczeniu,
do początku roku 1947 była tu kwatera wojsk sowieckich, punkt zborny zwożonego
z bliższych i dalszych okolic mienia, przeznaczonego do wywiezienia na
wschód. Po odejściu wojska resztki dawnego wyposażenia pałacu zostały zabezpieczone
przez olsztyńskie muzeum. W chwili obecnej, niejednokrotnie już zmieniający
się, prywatni właściciele obiektu nie są w stanie unieść kosztów przywrócenia
do życia tego przepięknego miejsca. Mimo to jednak warto zaznaczyć to właśnie
miejsce na planie letnich wędrówek po Mazurach...
-
-
Warte zobaczenia jest także zdewastowane mauzoleum Lehndorffów w
kształcie ośmiobocznej rotundy o sklepieniu gwiaździstym.Obiekt
znajduje się na półwyspie pomiędzy jeziorem Sztynorckim a jeziorem
Łabap.
Kaplica rodowa wybudowana została w 1858r. W podziemnej części spoczywały
trumny ze szczątkami zmarłych członków rodu. W czasie, a może po wojnie,
kaplica i cmentarz uległy zniszczeniu.
Przy wyjeździe do wsi Kamionek znajdował się ciekawy, drewniany dworek
łowczego z końca XIX w (w ruinie) - obecnie rozebrany, odrestaurowany i
przeniesiony w inne miejsce. |
